Avonturen van een biograaf VIII

Het was koud en doodstil in het nachtelijke Park Oud Wassenaar. Over de inktzwarte vijver hing een laag winterse mist. Aan de overkant baadde het kasteel in een geel schijnwerperlicht. Daar moest ik zijn voor het feest – of beter: het bal. Verwachtingsvol duwde ik het gietijzeren hek open en liep de oprijlaan op.

 

Je kunt niet anders dan verwachtingsvol zijn als je zusje eerder die dag toen je over het feest vertelde zei dat het haar aan Stanley Kubricks Eyes Wide Shut deed denken – de beroemde film waarin Tom Cruise een feest op een afgelegen landhuis bezoekt en terechtkomt tussen in maskers en mantels gehulde feestgangers die zich overgeven aan rituele orgie-seks. Ik moet zeggen, die associatie had ik wel toen ik het kasteel naderde en de trappen van het bordes op liep. Maar ik betrad hier niet Kubricks film - eerder een scène uit een historisch kostuumdrama over de late negentiende eeuw. Door de ramen van de entreedeuren zag ik mannen in gedistingeerde rokkostuums en vrouwen in beeldige wijduitstaande galajurken in allerlei kleuren. Ik hield een moment mijn pas in en observeerde de chique dames en heren in de zaal met de witte piano. Ongeveer zo moest het er ook uit hebben gezien in 1878, toen het kasteel net klaar was en de eigenaar er zijn hooggeëerde gasten ontving. Wat een betovering. Een tintelend enthousiasme maakte zich van me meester. Ik duwde de deur open en begaf me tussen de vlinderdassen, strikken, korsetten, waaiers en pijpenkrullen.

 

Uiteraard viel ik compleet uit de toon in mijn 21e-eeuwse kloffie, met mijn ov-chipkaart nog in mijn linkerhand en mijn smartphone in de rechter. Snel vroeg ik, zoals ik was geïnstrueerd, naar het hoofd van de huishouding. ‘O je bedoelt mevrouwtje Lepelaar?’ zei een dame met een gestreepte jurk en een indrukwekkend decolleté en ze begon omstandig om zich heen te kijken. ‘Daar is ze!’ Ze wees op een tengere, wat oudere vrouw in een sobere zwarte jurk met een opzichtige bos grote oude sleutels aan de riem om haar middel. ‘Loop maar mee, dan pak ik je kostuum,’ zei mevrouwtje Lepelaar.

 

Ik had van tevoren wel begrepen dat ik een witte kanten blouse en een lange zwarte rok kon lenen, maar het woord ‘kostuum’ maakte me toch lichtjes ongerust. Mevrouwtje Lepelaar voerde me mee naar de dameskleedkamer op de eerste verdieping. Ze ging weg en kwam even later terug met een kledinghoes, waar ze een kanten blouse, een zwarte rok én een onderrok met baleinen uit haalde – een hoepelrok dus. Ik merkte dat ik hier erg opgetogen over was. ‘What the heck,’ dacht ik bij mezelf en ik hees me in het gevaarte, liet mevrouwtje Lepelaar met veiligheidsspelden de rokken om mijn middel binden en liep met deinende tred de galerij op, het feest tegemoet.

 

Ik bevond me in kasteel Oud-Wassenaar, ontworpen in 1876 door niemand minder dan architect Constantijn Muysken, de oudere broer van Geertruida Kapteyn-Muysken. Toen ik enkele weken geleden kortstondig onderzoek naar hem deed, stuitte ik niet alleen op zijn Wassenaarse creatie maar ook op een evenement dat daar op 30 november zou plaatsvinden: ‘Kasteel Oud Wassenaar Historical Dinner and Autum Ball 1876-1904’, georganiseerd door evenementenorganisatie ‘Beleef het Verleden’. De aankondiging las als volgt:

 

U bent van harte uitgenodigd op het bijzondere bal in het kasteel waar Cornelis Jan van der Oudermeulen en zijn vrouw Julia Ewouda Gravin van Randwijck tussen 1876 en 1904 woonden. Van der Oudermeulen was stalknecht voor koning Willem III en actief in het hofleven. Hij werkte ook aan de wereldtentoonstelling van 1876 in Philadelphia, waar hij het Nederlandse paviljoen ontwierp en verzorgde. Samen met zijn architect C. Muysken creëerde hij een compleet nieuw kasteel als zijn huis, en dat is het kasteel wat vandaag nog te zien is.

 

Daar moet ik bij zijn, dacht ik meteen en ik mailde de organisatie, die me liet weten dat ik welkom was, mits ik – in het Engels voor de internationale gasten – een lezing zou geven over de architect, zijn zus en het kasteel. De tekst van die lezing vind je hieronder.

 

Hoe het me verder verging op het bal? Ik zwierf rond door de salons, rookkamer, torenkamers en danszaal, vergaapte me aan het houtsnijwerk, de muurschilderingen en het marmer en natuurlijk aan de gasten. Ik babbelde met de gravin en kreeg een handkus van de kasteelheer. Er begonnen me wel wat dingen op te vallen. Het schilderij van Koning Willen III bleek bij nadere inspectie een projectie op een enorme flatscreen. Ik signaleerde tatoeages op de schouders van chique dames. Er mocht niet gerookt worden in de rookkamer. Erger nog: er zaten regelmatig uitgetelde vrouwen (vrouwen!) op de oude chesterfields, die met een pijnlijk gezicht hun voeten bevrijdden uit hun knellende hakschoentjes. Een significant deel van de gasten kende bovendien hun dansen niet, ook al riep de dansmeester constant instructies door een microfoon (!) (‘1, 2, 3, 4, FIGURE 1, FIGURE 2, CHASSÉ!’). Op een gegeven moment liep er een dame ongemakkelijk hinkend richting toiletten terwijl ze luid verkondigde dat tijdens het walsen haar antieke ondergoed was afgezakt.

 

De betovering die ik bij aanvang had gevoeld begon nu toch wel danig te verbleken. Ja, het was nu vooral de bittere onmogelijkheid van het project die zich steeds nadrukkelijker aan me opdrong. Terwijl de organisatrice in de aanloop naar het evenement nog talloze linkjes naar historische gebruiken, kledingstijlen en haardrachten op de betreffende Facebookpagina had gepost, werd tijdens de avond in mijn ogen met name de clichématige uitspraak ‘the past is a foreign country’ bewaarheid. Wat zeg ik, het verleden is niet eens een ander land, het is nog veel onbereikbaarder dan dat. Het werd me eens te meer duidelijk dat noch ik, noch enige andere 21e-eeuwer ooit werkelijk zou kunnen weten, laat staan nabootsen, hoe het was om een negentiende-eeuwer te zijn. Gelukkig weerhoudt dat mij (en de toegewijde gasten van het Autumn Ball) er geenszins van om het – weliswaar bij benadering – toch te proberen.


Download
Lecture Autumn Ball
Lecture Kasteel Oud Wassenaar Autumn Bal
Adobe Acrobat document 65.2 KB